Odpowiedzialne sąsiedztwo

Bocian czarny, sowa uszata, bielik, żołna, traszka grzebieniasta, borowiec wielki – te i inne niecodzienne gatunki zwierząt można spotkać w okolicy Autostrady Wielkopolskiej. W okresie wakacyjnym Spółka prowadzić będzie kampanię informacyjną „Sąsiedzi”, w ramach której zaprezentuje swoich najciekawszych sąsiadów, czyli zwierzęta, które żyją w otoczeniu autostrady, w wielu przypadkach chętnie korzystając z infrastruktury stworzonej specjalnie dla nich.

Z uwagi na wielkość projektu i nakłady inwestycyjne budowa odcinka autostrady A2 między Świeckiem a Nowym Tomyślem jest jednym z największych przedsięwzięć ekologicznych w Europie, zdaniem ekspertów Europejskiego Banku Inwestycyjnego – wzorcowym pod względem poszanowania najwyższych standardów ochrony środowiska.

Kwestie ochrony środowiska oraz kompensacji przyrodniczych były kluczowe już na etapie projektowania i budowy Autostrady Wielkopolskiej, przede wszystkim odcinka Nowy Tomyśl – Świecko, w 80% przechodzącego przez tereny leśne. We współpracy ze specjalistami z zakresu ochrony środowiska powstały rozwiązania infrastrukturalne dostosowane do potrzeb występujących w tej okolicy zwierząt, jak na przykład przepusty dla drobnej zwierzyny i płazów, których tylko na wspomnianym odcinku zbudowaliśmy 110. Ich lokalizacja została wskazana przez naukowców, z którymi współpracujemy, monitorujących m.in. populację traszek grzebieniastych – wyjaśnia Sebastian Joachimiak, członek Zarządu Autostrady Wielkopolskiej.

Nie tylko traszki grzebieniaste można spotkać w pobliżu autostrady. W okolicy mieszkają również bielik czy rzadki, dostojny bocian czarny, bytujący w okolicach czystych i zasobnych w pożywienie zbiorników wodnych. Zaobserwować można również sowę uszatą, która nie mieszka w dziuplach, lecz w gniazdach często przejmowanych od innych gatunków, a także wiele gatunków nietoperzy, które wykorzystują infrastrukturę Autostrady Wielkopolskiej. Dla tych ostatnich powstały ekrany ochronne, wymuszające podwyższenie lotu, a więc zapewniające bezpieczny przelot nad autostradą gatunkom nietoperzy, które tę drogę wybierają.
Nieopodal Autostrady Wielkopolskiej, w województwie lubuskim, znajduje się rezerwat Nietoperek – najważniejsze w Polsce i jedno z najważniejszych w środkowej Europie miejsc zimowania nietoperzy. Zimuje tam około 38 000 osobników nietoperzy z 12 gatunków.

Lokalizacja autostrady w okolicach rezerwatu wymaga monitorowania jej wpływu na nietoperze oraz ich zachowanie i adaptację do zmienionego otoczenia, a także skuteczności zastosowanych środków ochronnych. Dla ochrony nietoperzy przed kolizjami w miejscach, gdzie ich żerowiska przecina autostrada, zastosowano ekrany wymuszające podwyższenie lotu przez te ssaki. Większość nietoperzy, co jest pewnym zaskoczeniem, korzysta również z przejść dolnych pod autostradą, przeznaczonych dla dużych ssaków oraz z przejść zespolonych z drogami lokalnymi, wykorzystywanymi również przez ludzi w ruchu lokalnym. Pod obiektami spotkać możemy między innymi karliki oraz nocki duże. Często obiekty drogowe wykorzystywane są jako dzienne kryjówki. A w kilku takich miejscach nietoperze utworzyły nawet kolonie rozrodcze w elementach konstrukcyjnych – podkreśla dr Jan Cichocki z Instytutu Nauk Biologicznych Uniwersytetu Zielonogórskiego.

W okolicy Autostrady Wielkopolskiej można spotkać bieliki, zwane również orłami morskimi. Zamieszkują głównie obszary w okolicach zbiorników wodnych, ponieważ podstawą ich pożywienia są ryby i ptactwo wodne.

Prowadzony przez nas monitoring, m.in. stanu chemicznego wód, stanu wód powierzchniowych i podziemnych, gospodarki wodno-ściekowej i czystości powietrza, pozwala na bieżąco analizować sytuację środowiskową. Obecność rzadkich gatunków, jak na przykład bociana czarnego, dowodzi dużej bioróżnorodności tych terenów, a więc również tego, że nasze działania prośrodowiskowe przynoszą efekty. Mamy informacje o co najmniej dwóch gniazdach bociana czarnego. Żerujące ptaki można spotkać w okolicy bagien w Torzymiu w województwie lubuskim – mówi Sebastian Joachimiak.

W otoczeniu Autostrady Wielkopolskiej pojawiają się także żołny, które przylatują do Polski na krótko – są obecne od maja do końca sierpnia, ale co ciekawe – obejmują swoim zasięgiem coraz dalsze zakątki Polski. Żołny to ptaki, które wykorzystały ocieplenie klimatu, jak i działalność człowieka. Kiedyś można było je spotkać na południowo-wschodnich krańcach Polski, dziś obserwuje się je w części zachodniej kraju, na przykład właśnie w okolicach Autostrady Wielkopolskiej.

Ponieważ nie budują gniazd, lecz kopią długie – nawet na 2 metry – norki w skarpach, urwiskach i żwirowniach, coraz częściej osiedlają się w okolicach rozbudowy infrastruktury drogowej. To rzadki widok, jednak niezapomniany – żołna jest najbarwniejszym gatunkiem ptaka spotykanym w Polsce – twierdzi prof. dr hab. Piotr Tryjanowski, dyrektor Instytutu Zoologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.

Człowiek – ze wszystkich żyjących na ziemi gatunków zwierząt – ma największy wpływ na środowisko. Przekształca naturalne ekosystemy i dostosowuje je do własnych potrzeb. Presja człowieka na przyrodę jest duża, lecz dobrze zaprojektowana infrastruktura wraz z odpowiednim zabezpieczeniem ochronnym może zapewniać zwierzętom bezpieczne warunki do życia i rozwoju. Oczywiście, jeśli podchodzi się do tego odpowiedzialnie.

Autostrada to znacznie więcej niż tylko pas drogowy prowadzący z punktu A do punktu B. To wielopoziomowy, złożony organizm, tworzący swoisty ekosystem, którego elementy muszą do siebie idealnie pasować. Dotyczy to zarówno infrastruktury autostrady, jak i jej otoczenia. Bo otoczenie ma znaczenie – podsumowuje Sebastian Joachimiak.

Kampania środowiskowa „Sąsiedzi. Otoczenie ma znaczenie” realizowana przez Autostradę Wielkopolską SA ma na celu zapoznanie użytkowników koncesyjnego odcinka autostrady A2 z sąsiadami – ciekawymi gatunkami zwierząt, które bytują w najbliższym otoczeniu.

Celem kampanii jest zwiększenie świadomości na temat przyrodniczych walorów otoczenia autostrady oraz odpowiedzialnych zachowań wobec przyrody „na trasie”. Dotyczy to zarówno infrastruktury drogowej projektowanej zgodnie z wytycznymi ochrony środowiska, promowania ciekawych przyrodniczo miejsc w okolicach Autostrady Wielkopolskiej, jak i przybliżenia spotykanych na tym terenie ciekawych gatunków zwierząt.

Sąsiedzi. Otoczenie ma znaczenie – bohaterowie kampanii:

•  uszatka zwyczajna,
• żołna zwyczajna,
• bielik,
• bocian czarny,
• borowiec wielki i inne gatunki nietoperzy,
• traszka grzebieniasta i inne gatunki płazów,
• lis rudy.

Autostrada Wielkopolska – infrastruktura na rzecz ochrony środowiska w liczbach (łącznie na 255 km):

• 44 przejścia dla dużych i średnich zwierząt,
• 122 przepusty dla drobnej zwierzyny,
• 164 tys. m2 ekranów akustycznych,
• ogrodzenia długości blisko 568 km,
• blisko 96 tys. sztuk drzew,
• niemal 590 tys. sztuk krzewów,
• 2113 ha trawników,
• 234 zbiorniki ekologiczne.

Zakres stałego monitoringu prowadzonego w ramach ochrony środowiska przez Autostradę Wielkopolską to m.in.:

• przejścia dla zwierząt,
• pomiar stanu chemicznego wód,
• monitoring czystości powietrza,
• stan wód powierzchniowych i podziemnych,
• gospodarka wodno-ściekowa.